NĂM MÃO NÓI CHUYỆN MÈO

NĂM MÃO NÓI CHUYỆN MÈO

Nguyễn Cung Thông

Mèo là một con vật rất đẹp đẽ, hiền hậu, được nhiều người ưa thích. Từ các bậc đế vương hay thường dân, mọi người ở các tầng lớp xã hội khác nhau đều yêu mến loài vật bé nhỏ này và coi nó như một người bạn thân trong nhà. Đầu năm mới Tân Mão, bên chén trà ngày Xuân, chúng ta cùng luận bàn lại một vài câu chuyện về mèo.

.

Trong cuốn sách "Chó và Mèo trên thế giới" của hai tác giả người Pháp Marlyse và Frange có viết: Có truyền thuyết cho rằng, vào một thời kì rất xa xưa, thời kì của những trận đại hồng thủy mà sau này chỉ thấy ghi trong kinh thánh, trong cơn giận dữ, thượng đế không để một ai thoát khỏi cảnh lụt lội trừ một tộc trưởng duy nhất là Nóe. Một mình đơn độc trên tàu suốt 40 ngày đêm giữa mưa bão khủng khiếp, ngay lúc đó Nóe lại phải chống chọi với một tai ương đáng sợ, đó là loài chuột cắn phá dưới tàu. Trong tâm trạng thất vọng, ông đến tìm Sư tử, chúa tể của các loài vật để xin được giúp đỡ. Xúc động trước cảnh khốn cùng của Nóe, Sư tử nhìn ông và hắt hơi từ lỗ mũi khổng lồ chui ra hai con sư tử thu nhỏ. Đó là hai con mèo đầu tiên dưới trần thế. Chuyện về Nóe có nhiều trong thi ca, trong sách vở. Truyền thuyết cho rằng Trung Đông và nhất là Ai Cập là nơi đầu tiên xuất hiện mèo.

.

Còn trong văn hóa phương Đông, đặc biệt là ở Việt Nam, hình ảnh chú mèo đã trở nên vô cùng thân quen và đáng yêu với hình ảnh tượng trưng trong hệ thống 12 con Giáp. Mèo (Mão) là con vật đứng thứ 4 trong 12 chi (thập nhị chi). Mão dùng để chỉ thời gian, từ 5 giờ đến 7 giờ sáng hay tháng hai theo Âm lịch và chỉ phương Đông trong không gian. Theo thiên văn cổ Trung Hoa và ngay cả đến bây giờ, biểu tượng của Mão là con thỏ so với con mèo trong văn hóa Việt Nam. Tại sao lại có sự khác biệt này, hãy thử xem xét một vài ý kiến phân tích sau.

.

Theo một bản tin từ Tân Hoa Xã ngày 22 tháng 9 năm 2006, các xương thú được tìm thấy sau khi bị chôn sống cách ngày nay khoảng 1.700 năm gồm có mèo, chó, heo, dê, trâu... Đây là lần thứ hai, xương của các con mèo được tìm thấy trong những ngôi mộ cổ khai quật bên Trung Hoa. Những khám phá về khảo cổ này rất quan trọng để kiểm nghiệm lại nguồn gốc chính xác của 12 con giáp. Một câu hỏi được đặt ra, tại sao không có xương thỏ? Điều này cho thấy, nguyên thủy chi thứ 4 có thể là mão/mẹo/mèo (các âm đọc khác nhau của mèo) và bị đổi thành thỏ cũng phù hợp với chiều ảnh hưởng từ phương Bắc tới phương Nam trước khi Trung Hoa thống nhất.

.

Theo một số tài liệu phân tích, chữ viết/khắc cổ của chữ mèo và thỏ (Giáp Cốt Văn, Chung Đỉnh Văn) là chữ tượng hình. Lông thỏ thường dài hơn lông mèo và dùng làm bút để viết chữ Hán. Loài Thỏ chịu được nhiệt độ cao nhất khoảng 32 độ C còn loài mèo chịu được nhiệt độ tối đa là 52 độ C. Điều này cho thấy, loài Ttỏ là loài vật sống ở miền lạnh cùng với dân du mục ở phương Bắc còn loài mèo là loài vật sống ở phương Nam ấm hơn với huynh hướng sống về nông nghiệp.

.

Nếu phân tích về mặt chữ Hán, chúng ta đều thấy, mãn (tiếng Việt cổ) là mèo chỉ hiện diện trong tiếng Việt mà các dạng biến âm khác có thể là miễn, mãn, man. Một tàn tích rất hiếm trong tiếng Trung Hoa về các con vật như miễn (thỏ), man (mèo hoang). Theo cuốn "Lâm ngữ thú thoại" (Triệu Bá Bình, Thời Học Tường, NXB Văn hóa Thông tin 2005), chữ thố/thỏ và miễn viết giống nhau ở thời Xuân Thu. Âm đọc của thố và miễn rất gần nhau, do đó người xưa đã dùng âm đọc của miễn để biểu thị chữ oan. Từ oan có thể môi hóa thành man hay mãn, miễn. Ngoài ra, một chữ hiếm thấy là nâu/nậu, viết bằng bộ thanh hợp với chữ thố cũng chính là một dạng của âm mãn phương Nam (nghĩa là mèo). Chữ này có nghĩa là một tên cũ của thỏ. Xem cách viết/khắc cổ của chữ thố và miễn, ta thấy rất giống nhau, trừ một dấu phẩy ở bên phải chỉ đuôi con thỏ. Các chữ hiếm khác như lưu, liễu, viết bằng bộ thử (Chuột) hợp với chữ mão hay lưu đều có nghĩa là một loài thú có kích thước như con thỏ - điều này cho thấy cách phân loại xưa kia rất mơ hồ và dễ lẫn lộn. Thành ra, mèo và thỏ rất dễ thay đổi cho nhau mà ít ai có thể nhận ra được.

.

Tóm lại, để giải thích sự thay đổi từ mèo qua thỏ/thố, ta cần có liên hệ của mãn-mèo qua hiện tượng rút gọn âm và vết tích từ các văn tự cổ: chữ thố và miễn viết cùng một chữ trên bia khắc thời Hán và nhà thờ Vũ Lương thời Đông Hán. Có thể vì cách dùng địa phương nên triều đại đương quyền thời Trung Hoa xa xưa muốn chỉnh đốn lại hay muốn xóa bỏ nguồn gốc "Nam man" của chi thứ tư trong thập nhị chi? Hoặc cũng có thể họ đổi loài vật cho hợp với gốc du mục của nhóm cầm quyền? Bỏ qua những nghi vấn đó, loài mèo vẫn là một con vật rất gần gũi với đời sống của nhân dân ta qua những câu ca dao, tục ngữ, trở thành một người bạn với đất nước có nguồn gốc nông nghiệp như Việt Nam.

.

Trong năm Tân Mão này, bạn có thể chọn hình mèo làm linh thú cát tường cho gia đình mình. Trong phong thủy, linh thú cát tường mèo có thể hóa giải sát khí nhờ linh lực của nó. Về mặt chất liệu, Mão thuộc Mộc nên khi chọn lựa mèo phong thủy, nếu không có mèo gỗ, nên chọn bằng đá hoặc bột đá. Nếu làm bằng kim loại hoặc ngọc thì linh khí ôn hòa, không phát huy tác dụng. Vì mão thuộc hướng Đông nên thích hợp nhất là bài trí hướng Đông hoặc Đông Nam. Tránh bài trí biểu tượng mèo ở hướng Tây (thuộc Kim), khắc với Mộc. Nếu những hướng tốt không có chỗ bài trí thì nên đặt tại bên trái của cửa chính (hướng Thanh Long), có thể cải thiện quan hệ giao tiếp. Người tuổi Dậu tránh bài trí biểu tượng con mèo trong nhà vì Mão - Dậu tương xung. Nếu bài trí hai con mèo tại hướng chính Đông trong phòng ngủ, tình duyên của bạn sẽ có hướng tiến triển tốt. Về màu sắc, bản thân con mèo là loài động vật ôn hòa, vì vậy, màu sắc nền nã được coi là thích hợp cho biểu tượng mèo. Tốt nhất là màu trắng, nếu có thêm một chút màu hồng cũng rất tốt. Ngoài ra, bài trí mèo phong thủy còn có tác dụng chiêu nạp Tài Lộc nên màu vàng tượng trưng cho sự vàng son luôn được sự dụng nhiều nhất. mèo có màu vàng thì người Trung Hoa gọi là Kim Mão, luôn đi kèm với biểu tượng của giỏ tiền, nén vàng...

NGHIỆM MÈO LUẬN
Nguyễn Khắc Mai

Loài người trong quá trình phát triển văn minh đã quan sát động thái và tập tính của thú vật. Theo hướng mô phỏng động thái để ứng dụng vào công nghệ và kỹ thuật đã hình thành một lý thuyết gọi là “ phỏng sinh học”.

Người Việt mình lại có cách quan sát tập tính của loài vật đễ chiêm nghiệm về ứng xử của con người trong sinh hoạt xã hội. Trong 12 linh vật được đem làm biểu tượng của thời gian có con Mèo (điều lạ là cùng cái triết lý thời gian như thế, người Nhật, người Tàu lại chọn con Thỏ cho năm Mão).

Con Mèo con mẽo con meo

Đã hay bắt chuột lại leo cột nhà.

Hẳn các bạn ai cũng biết, trong tất thảy những con vật nuôi và gần gũi con người thì Mèo thường xuyên có mặt và tham dự trong rất nhiều sinh hoạt của con người. Nên không có gì lạ khi nó được quan sát và chiêm nghiệm với rất nhiều nội dung, sắc thái khác nhau. Có con vật nuôi nào, kể cả con ngựa, con dê, con trâu, con gà, con chó, con lợn, được như con mèo. Này nhé nó nằm khoanh ở bếp, nó ngồi chầu ở mâm cơm. Nó nằm ngủ trên giường cùng chủ nhân, có khi còn hiện diện cả lúc họ mây mưa ân ái. Nó nằm lim dim ở xa-lông, ở phòng khách, nó cũng khoanh mình trầm tư mặc tưởng trên giá sách, kể cả những tủ sách chỉ cốt để trưng bày. Quan sát tập tính con mèo từ đầu đén đuôi, người ta nghiệm ra được nhiều điều lý thú. Có cái nghiệm ra đã nhiều đời. Có thứ chỉ mới nghiệm được và nói ra mấy năm nay thôi, như một ông bên Tàu nói “Mèo trắng hay mèo đen miễn là bắt chuột”, ta mới biết.

Con mèo rất nhạy cảm với đổi thay của thời tiết, những biến động của i-on của độ ẩm trong không khí. Nó lấy chân trước liếm nước bọt rồi vuốt lên mặt. Người ta bảo mèo rửa mặt thì mưa. Quả nhiên đúng như thế. Con mèo thích ân vụng đồ ăn, miếng thịt miếng cá thế thôi. Còn con người ăn vụng cả tiền bạc của dân của nước, ăn vụng cả ái tình, cả câu chữ, sách vở, ý tưởng của người khác. Vì con mèo biết trèo leo nên người ta nghiệm rằng “chó treo, mèo đậy” nghĩa là biết dùng những giải pháp khác nhau để ngăn ngừa thói xấu của con người. Môt gia đình không biết “chó treo, mèo đậy” đễ bị mất mát. Một cơ quan, xí nghiệp, không biết chó treo mèo đậy đễ bị thất thoát tài sản. Một nhà nước yếu kém về khoản chó treo mèo đậy tai hại nhường nào!

Con mèo khi gặp thời tiết xấu hoặc ăn khó tiêu nó cũng nôn mữa. Có điều nó không biết viết văn nên nó không tạo ra được tác phẩm nổi tiếng “buồn nôn”. Nhưng người Việt mình thấy cách nó ói mửa thì chiêm nghiệm để phê phán, để răn bảo. Người ta nói: “ăn như rồng cuốn, nói như rồng leo, làm như mèo mửa”. Cả trong phạm vi nhân cách một người, cả trong công việc của quốc gia, xã hội đều chiêm nghiệm được. Một người con được cha mẹ tần tảo nuôi nấng, mà chểnh mảng học hành, một cán bộ có chức có lương to, một công trình tiền của đầu tư nhiều, mà làm việc trớt chát hiệu quả không ra gì; nói nhiều, ăn nhậu nhiều, mà làm ít…đều bị chê là mèo mửa.

Con mèo là giống sạch sẽ. Khi đi ngoài nó thường tìm chỗ kín đáo, cào đất cát đi vào rồi lấp lại. Người ta bảo “giấu như mèo giấu cứt” và thường đem câu ấy để nhận xét những người quá riêng tư, đến độ thành một thói xấu. Ít người lưu ý đấy là sự tế nhị mà con người nên học. Giữ lấy phần riêng tư cá nhân và biết tôn trọng điều ấy của người khác chẳng hay chẳng đẹp sao. Nhưng con người quả nhiên còn rất thô thiển hồ đồ, thích bóc trộm thư, nhòm lén qua lỗ khóa, nghe trộm tê-lê phôn, đọc trộm e-mail…của người khác. Khi nó bày tỏ yêu đương và làm tình nó lại rất lãng mạn, nó gào lên trong đêm tối niềm hoan lạc của nó. Con người không gào lên khi yêu đương, mà chỉ gào thét trong đấu đá hô hào, răn dạy, sợ chưa đủ nghe, còn lắp loa tần số cao giữa cả nơi phố phường đông đúc. Khi mèo sinh nở cũng kín đáo, ít nhất vài ba bận tha con đi giấu nơi khác. Đó là tập tính khí còn hoang dã phải giấu con để tránh kẻ thù, nó còn giữ được. Người miền trung bảo là mèo chồn con (chồn là từ cổ nghĩa là dồn lại). Ai bị chê là như mèo chồn con nghĩa là người có tính hay tha lôi đồ đạc từ nơi này qua nơi khác.

Nhưng điều sau đây mới là chiêm nghiệm về một triết lý có tính xã hội phổ quát: Mèo khen mèo dài đuôi. Tất nhiên con mèo thì nó chẳng biết khen chê gì. Cái đuôi dài của nó vừa là trang trí làm cho dáng đẹp lên, nó ngoe nguẩy cái đuôi khi tỏ tình có khi là để đe dọa đối thủ. Cái đuôi là để tăng tốc cho cú nhảy khi vồ mồi. Chỉ có con người khi vận vào mình thì mới thành ra lý lẽ của văn hóa, đạo đức. Ở phạm vi cá nhân mèo khen mèo dài đuôi là chuyện khoe khoang, tự phong, tự quảng cáo, đáng chê. Ở tầm xã hội, thì sự tâng bốc lẫn nhau, chỉ thích kể thành tích, phô trương, liên hoan khen thưởng hình thức lãng phí…lại là điều đáng phê phán. Chức trách và nghĩa vụ của thủ trưởng là phải đầu tắt mặt tối, lao tâm khổ tứ, nhưng đi đến đâu cũng được tán tụng, dẫu bận trăm công ngàn việc mà vẫn thế nọ thế kia, có khi còn vô duyên nịnh nọt: “Ôi! thủ trưởng làm việc quên cả sức khỏe”…Ôi cái thói mèo khen mèo dài đuôi xem ra còn nặng nề lắm.

Đầu năm xin đem đôi điều “nghiệm mèo luận” hầu chuyện quý bạn bên chén rượu xuân. Nếu như mà sửa đổi được nết ăn, thói ở làm cho con người tử tế hơn, xã hôi tử tế hơn thì câu chuyện lúc trà dư tửu hậu tưởng cũng không đến nỗi vô bổ, vô duyên vậy.

HỌ MÈO

Họa thơ Đăng Cang

HỔ

BÁO

LINH MIÊU

Hổ ,Báo, Linh miêu…cả họ Mèo

Rình mồi , đi, đứng hệt như Mèo

Sống ngoài rừng rậm bao hoang th ú

Nuôi ở trong nhà chỉ có Mèo

Phóng thả tự do là thú d ữ

Bắt về thuần hóa lại như Mèo

Hiền lành, dữ tợn tuỳ hoành cảnh

Hổ , báo , Linh miêu… cả họ Mèo.

SƯ TỬ

QUÝ NHẤT MÈO

Độc vận, thủ vĩ ngâm

Vật nuôi ta qúy nhất con Mèo ?

Cá chậu,chim lồng hẳn khác Mèo

Chim, cá nuôi chơi đều bị nhốt

Con nào được thả sướng như Mèo?

Đêm đêm lùng sục săn tìm Chuột

Sáng sáng ung dung rửa mặt Mèo

Làm cảnh cũng hay lại có ích

Vật nuôi ta quý nhất con Mèo

Bức tranh Mèo, Xuân Đinh Mão 1987,
do Họa sĩ Bùi Xuân Phái vẽ tặng Nguyễn Xuân Kính.
Bức tranh hiện đang đuợc treo trang trọng tại tư gia
Ông bà Nguyễn Xuân Kính - Chu Tuyết Lan.

Nhân dịp Xuân Tân Mão, xin chép vế xuất đối của Giáo sư Nguyễn Tá Nhí, mời các bạn đối cho vui:

NĂM TÂN MÃO, MÈO NHỎ BẮT CHUỘT CON, THÊM ĐƯỢC TÍ NÀO HAY TÍ ẤY.

1)Tiễn Canh Dần,mèo con thay cọp lớn,thấy xấu hổ mà chẳng hổ danh( Blogger Gia Phong)2)Tháng BÍNH DẦN hổ non vờn dê cụ cần gì mùi nọ với mùi kia !(Blogger Fionahtb) 3)Vườn CỔ THỤ, cây cao trùm bóng cả, tỏa lan dáng nọ với dáng kia (Blogger Fionahtb)

4)TUỔI QUÝ MÙI : DÊ CỤ TRÒ KHỈ ĐỘT , THÍCH SƯỚNG THÂN MÌNH MẶC THÂN AI ( Tăng hoành lão )
Tới Nhâm Thìn, Rồng to tha rắn lớn, bớt được tỵ nọ lộ tỵ kia ( Blogger Chaoquelam)

CÂU ĐỐI CỦA VĂN GIÁP GỬI TỪ .SINGAPORE VỀ MỜI CÁC CHƯ VỊ TIẾP TỤC ĐỐINăm Tiểu Hổ dần tới, khỏe như Beo, lẹ như Mèo, không hổ danh Hổ phụ sinh Hổ tử( Văn Giáp) 1) Cầm tinh Khỉ thân lẹ nhanh hơn Vượn khôn hơn Tiều trò Khỉ tính Khỉ, nghịch qúa Khỉ con .( Blogger Tăng Hoành Lão)

BÁT ĐẠI TIÊN TRƯỚC BIỂN , ĐI BẰNG MÂY , BAY THEO GIÓ PHẢI THEO ĐƯỜNG BÁT TIÊN ÔNG QUÁ HẢI